बंद

    रूपरेखा-माननीय राज्यपाल

    Shri. Acharya Devvrat

    महाराष्ट्राचे राज्यपाल 

    माननीय श्री आचार्य देवव्रत, राज्यपाल, महाराष्ट्र व गुजरात यांचा संक्षिप्त परिचय

    वैयक्तिक माहिती :

    • नाव : आचार्य देवव्रत, राज्यपाल, गुजरात
    • वडिलांचे नाव : श्री लहरी सिंह
    • जन्मदिनांक : १८ जानेवारी १९५९
    • पत्ता : राजभवन, सेक्टर–२०, गांधीनगर – ३८२०२०, गुजरात

    शैक्षणिक पात्रता :

    • पदवीधर, पदव्युत्तर (इतिहास आणि हिंदी), बी.एड.
    • योगशास्त्रातील डिप्लोमा
    • नैसर्गिक चिकित्साशास्त्र व योगिक सायन्समध्ये डॉक्टरेट

    अनुभव :

    • अध्यापन व प्रशासन क्षेत्रात ४५ वर्षांचा अनुभव.
    • १२ ऑगस्ट २०१५ ते २१ जुलै २०१९ या काळात हिमाचल प्रदेशाचे राज्यपाल म्हणून कार्य.
      या कालावधीत नैसर्गिक शेती, गोसंवर्धन, “बेटी बचाओ-बेटी पढाओ”, सामाजिक ऐक्य, व्यसनमुक्ती, वृक्षलागवड व जलसंवर्धन अशा कार्यक्रमांची प्रभावी अंमलबजावणी केली.
    • २२ जुलै २०१९ पासून गुजरातचे राज्यपाल. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या मार्गदर्शनाखाली गुजरात तसेच इतर राज्यांमध्ये नैसर्गिक शेतीचा मोठ्या प्रमाणात प्रसार. गुजरातमध्येच ५ लाखांहून अधिक शेतकऱ्यांनी रासायनिक शेती सोडून नैसर्गिक शेतीचा स्वीकार केला.
    • दिनांक १५ सप्टेंबर २०२५ रोजी त्यांनी महाराष्ट्राच्या राज्यपाल पदाची शपथ घेतली.

    विशेष आवडी :

    • राष्ट्रवादी विचारसरणी व भारतीय संस्कृतीचा प्रसार.
    • वैदिक मूल्ये व तत्त्वज्ञान यांवरील व्याख्याने.
    • वृत्तपत्रे व मासिकांमध्ये लेखन.
    • युवकांमध्ये सामाजिक व नैतिक मूल्यांची जाणीव निर्माण करणे.
    • योग व वैदिक जीवनशैली लोकप्रिय करण्यासाठी कार्यक्रम.
    • गोधन संवर्धन व नैसर्गिक शेती प्रशिक्षण शिबिरे.
    • एप्रिल २०१५ मध्ये “चमन वाटिका इंटरनॅशनल कन्या गुरुकुल” स्थापन.
    • योग, आयुर्वेद व नैसर्गिक उपचार पद्धतींचे प्रशिक्षण व प्रसार.
    • वृक्षलागवड व स्वच्छता मोहिमेद्वारे प्रदूषणमुक्त समाजनिर्मिती.
    • ग्रंथलेखन.

    उल्लेखनीय कार्य :

    • १९८१ ते जुलै २०१५ पर्यंत गुरुकुल कुरुक्षेत्रचे प्रधानाचार्य.
      या काळात संपूर्ण गुरुकुलाचा कायापालट – आधुनिक सुविधा, नैसर्गिक चिकित्सालय, गोधन संवर्धन केंद्र, १८० एकरवर नैसर्गिक शेती, अर्ष महाविद्यालय, शूटिंग रेंज, इत्यादी.
    • आयआयटी, पीएमटी, एनडीए यांसारख्या स्पर्धा परीक्षांसाठी विद्यार्थ्यांना विशेष प्रशिक्षण.

    परदेश प्रवास :

    अमेरिका, स्वित्झर्लंड, नेदरलँड्स, फ्रान्स, इंग्लंड, इटली, व्हॅटिकन सिटी, नेपाळ, भूतान, सिंगापूर, मॉरिशस, थायलंड इ.

    सन्मान व पुरस्कार (निवडक) :

    • भारत ज्योती पुरस्कार (२००३)
    • अमेरिकन मेडल ऑफ ऑनर (२००२)
    • ग्रामीण भारतसेवा सन्मानपत्र (२००५)
    • जनहित शिक्षक श्री पुरस्कार (२००९)
    • हिमोत्कर्ष राष्ट्रीय एकात्मता पुरस्कार (२००६)
    • अक्षय ऊर्जा पुरस्कार (२०११)
    • विशिष्ट सेवा सन्मान, विद्वान रत्न, विविध संस्था व विद्यापीठांकडून मानद डी.लिट. (२०२३)

    सदस्यत्वे व पदे (माजी/सध्याची) :

    • संस्थापक, चमन वाटिका इंटरनॅशनल कन्या गुरुकुल, अंबाला
    • विविध शैक्षणिक, सामाजिक, कृषी, गोसंवर्धन संस्था व मंडळांमध्ये पदाधिकारी
    • सध्या – गुजरातचे राज्यपाल (२२ जुलै २०१९ पासून)
    • गुजरात सरकारतर्फे अधिपत्याखालील २४ विद्यापीठांचे कुलगुरू
    • गुजरात विद्यापीठ, एम.एस. युनिव्हर्सिटी बडोदा, गुजरात कॅन्सर सोसायटी, रेड क्रॉस, सैनिक कल्याण मंडळ, स्काऊट्स अँड गाईड्स यांसारख्या संस्थांचे अध्यक्ष/पदाधिकारी

    साहित्यिक कार्य :

    • संपादक – मासिक गुरुकुल दर्शन
    • ग्रंथलेखन : The Priceless Path of Health: Naturopathy, Stairs to Heaven, Valmiki’s Ram-Samvad (अनुवाद), Glorious History of Gurukul Kurukshetra, Natural Farming (हिंदी, इंग्रजी, गुजराती) इ.

    ध्येये व उद्दिष्टे :

    वैदिक संस्कृती व परंपरेचे प्राचीन वैभव पुन्हा प्रस्थापित करणे आणि मानवतेत वैज्ञानिक दृष्टिकोन विकसित करणे.

    **

    हिंदी में  माननीय श्री आचार्य देवव्रत जी का  का संक्षिप्त परिचय

     

    माननीय श्री आचार्य देवव्रत, महाराष्ट्र एवं गुजरात के राज्यपाल का संक्षिप्त परिचय

    व्यक्तिगत विवरण:

    • नाम: आचार्य देवव्रत, राज्यपाल, गुजरात
    • पिता का नाम: श्री लहरी सिंह
    • जन्म तिथि: 18 जनवरी 1959
    • पता: राजभवन, सेक्टर-20, गांधीनगर – 382020, गुजरात

    शैक्षणिक योग्यताएँ:

    • स्नातक, स्नातकोत्तर (इतिहास और हिंदी), बी.एड., योग विज्ञान में डिप्लोमा, प्राकृतिक चिकित्सा एवं योगिक विज्ञान में डॉक्टरेट।

    अनुभव:

    • अध्यापन और प्रशासन में 45 वर्षों का अनुभव।
    • 12 अगस्त 2015 से 21 जुलाई 2019 तक हिमाचल प्रदेश के राज्यपाल के रूप में कार्य किया। इस कार्यकाल में उन्होंने हिमाचल प्रदेश में प्राकृतिक खेती, गौ संरक्षण और नस्ल सुधार, “बेटी बचाओ बेटी पढ़ाओ”, सामाजिक सद्भाव, नशा उन्मूलन, वृक्षारोपण और जल संरक्षण जैसे अनेक सरकारी एवं जनभागीदारी कार्यक्रमों का व्यापक रूप से क्रियान्वयन किया। इन कार्यक्रमों का विस्तार हिमाचल प्रदेश के पड़ोसी राज्यों में भी हुआ।
    • 22 जुलाई 2019 को उन्हें गुजरात का राज्यपाल नियुक्त किया गया। भारत के माननीय प्रधानमंत्री श्री नरेंद्र मोदी के नेतृत्व और मार्गदर्शन में तथा उनके दृष्टिकोण के अनुरूप, उन्होंने गुजरात ही नहीं बल्कि अन्य राज्यों में भी प्राकृतिक खेती की स्थापना और प्रसार किया। केवल गुजरात में ही 5,00,000 से अधिक किसानों ने रासायनिक खेती छोड़कर प्राकृतिक खेती को अपनाया।
    • 11 सितंबर 2025 को भारत के राष्ट्रपति द्वारा उन्हें महाराष्ट्र के राज्यपाल का अतिरिक्त कार्यभार सौंपा गया। उन्होंने 15 सितम्बर 2025 को महाराष्ट्र के राज्यपाल के रूप में शपथ ग्रहण की।

    विशेष रुचियाँ:

    • जनमानस में राष्ट्रवादी सोच और भारतीय संस्कृति का प्रसार।
    • वैदिक मानवीय मूल्यों और दर्शन पर व्याख्यान।
    • समाचार पत्रों और पत्रिकाओं में लेखन।
    • युवाओं में सामाजिक और नैतिक मूल्यों के प्रति जागरूकता उत्पन्न करना।
    • योगिक और वैदिक जीवनशैली को लोकप्रिय बनाने हेतु गतिविधियों का आयोजन।
    • गौ नस्ल सुधार और प्राकृतिक खेती प्रशिक्षण हेतु निःशुल्क शिविरों का आयोजन।
    • प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी के “बेटी बचाओ बेटी पढ़ाओ” अभियान से प्रेरित होकर अप्रैल 2015 में अंबाला में “चमन वाटिका इंटरनेशनल कन्या गुरुकुल” की स्थापना।
    • योगिक, आयुर्वेदिक और प्राकृतिक चिकित्सा पद्धतियों का प्रशिक्षण एवं प्रसार।
    • वृक्षारोपण और स्वच्छता अभियानों के माध्यम से प्रदूषण-मुक्त समाज का निर्माण।
    • पुस्तक लेखन।

    उल्लेखनीय कार्य:

    • 1981 से जुलाई 2015 तक गुरुकुल कुरुक्षेत्र के प्रधानाचार्य रहे। इस दौरान संस्थान ने अभूतपूर्व प्रगति की। पूरे गुरुकुल परिसर का नवीनीकरण किया गया, सभी भवनों का पुनर्निर्माण हुआ, अध्ययन, अध्यापन और खेलकूद की आधुनिक सुविधाएँ प्रदान की गईं, प्राकृतिक चिकित्सा केंद्र की स्थापना और विकास, आधुनिक गौशाला का विकास, 180 एकड़ भूमि पर प्राकृतिक खेती का प्रयोग और क्रियान्वयन, अर्ष महाविद्यालय (कॉलेज) की स्थापना और एक शूटिंग रेंज का निर्माण सहित अनेक बड़े कार्य किए गए। इस अवधि में गुरुकुल कुरुक्षेत्र बड़ी संख्या में छात्रों की प्रथम पसंद बना।
    • गुरुकुल परिसर के छात्रों को आईआईटी, पीएमटी और एनडीए जैसी प्रतिष्ठित परीक्षाओं में सफलता हेतु विशेष प्रशिक्षण दिया।

    भारतीय संस्कृति और वैदिक मूल्यों के प्रसार हेतु विदेश यात्राएँ:

    • अमेरिका, स्विट्ज़रलैंड, नीदरलैंड, हॉलैंड, फ्रांस, इंग्लैंड, इटली, वेटिकन सिटी, नेपाल, भूटान, सिंगापुर, मॉरीशस, थाईलैंड आदि।

    सम्मान और पुरस्कार:

    • ‘भारत ज्योति पुरस्कार’, उत्कृष्टता प्रमाणपत्र और श्रीमती सरला चोपड़ा पुरस्कार – 22 अगस्त 2003, इंडिया इंटरनेशनल फ्रेंडशिप सोसाइटी, नई दिल्ली द्वारा, प्रस्तुतकर्ता: श्री भीष्म नारायण सिंह, राज्यपाल तमिलनाडु।
    • अमेरिकन मेडल ऑफ ऑनर – 21 अगस्त 2002, अमेरिकन बायोग्राफिकल इंस्टिट्यूट, सामाजिक योगदान हेतु।
    • ग्रामीण भारत सेवा में सम्मान प्रमाणपत्र – 19 अप्रैल 2005, सी.एन.आर.आई., नई दिल्ली।
    • “जनहित शिक्षक श्री पुरस्कार” – 2009, पूर्व भारत के मुख्य न्यायाधीश न्यायमूर्ति पी.एन. भगवती द्वारा।
    • ‘सोशल सर्विस अवार्ड’ – 8 मई 2007, ऋषि पब्लिक वेलफेयर ट्रस्ट, कुरुक्षेत्र।
    • “हिमोत्कर्ष राष्ट्रीय एकात्मता पुरस्कार” – 12 फरवरी 2006, हिमोत्कर्ष साहित्य, संस्कृति और जनकल्याण परिषद, ऊना।
    • आर्य संस्था मैनेजर पुरस्कार – परोपकारिणी सभा, अजमेर।
    • प्राचीन एवं नैतिक मूल्यों के संरक्षण हेतु प्रशंसा-पत्र – 30 नवंबर 2007, उपसचिव, उपभोक्ता मामले मंत्रालय।
    • ‘अक्षय ऊर्जा पुरस्कार’ – 20 अगस्त 2011, हरियाणा अक्षय ऊर्जा मंत्री।
    • विशिष्ट सेवा सम्मान – सर्वदेशिक आर्यवीर दल।
    • “विद्वान रत्न” पुरस्कार – अगस्त 2013, ऑल इंटेलेक्चुअल फेडरेशन एंड रिसर्च सेंटर, कुरुक्षेत्र।
    • योग और प्राकृतिक चिकित्सा में योगदान हेतु प्रशंसा-पत्र – 12 अगस्त 2011, आर्य समाज आनंद नगर, राजपुरा, पंजाब।
    • विज्ञान और गणित विषयों के प्रसार हेतु प्रशंसा-पत्र – साइंस ओलंपियाड फाउंडेशन।
    • वैदिक मूल्यों के विकास हेतु प्रशंसा-पत्र – 30 अप्रैल 2012, डी.ए.वी. कॉलेज प्रबंध समिति, नई दिल्ली।
    • वैदिक मूल्यों के प्रचार हेतु प्रशंसा-पत्र – आर्य समाज रादौर (यमुनानगर)।
    • सामाजिक सुधारक योगदान हेतु विशेष सम्मान – 20 फरवरी 2010, आर्य केंद्र सभा, करनाल।
    • गुणवत्ता प्रबंधन हेतु प्रशंसा-पत्र – मूडी इंटरनेशनल सर्टिफिकेशन ISO 9001:2008 लिमिटेड।
    • रक्तदान शिविर आयोजित करने हेतु प्रशंसा-पत्र – रेड क्रॉस सोसाइटी, कुरुक्षेत्र।
    • मानद डॉक्टर ऑफ लिटरेचर (D.Litt) – अगस्त 2023, कुरुक्षेत्र विश्वविद्यालय।
    • मानद डॉक्टर ऑफ लिटरेचर (D.Litt) – नवंबर 2023, डी.ए.वी. विश्वविद्यालय, जालंधर।

    सदस्यताएँ:

    • संस्थापक, चमन वाटिका इंटरनेशनल कन्या गुरुकुल, अंबाला (हरियाणा)।
    • पूर्व सदस्य (हरियाणा सरकार द्वारा नामित), चौधरी चरण सिंह हरियाणा कृषि विश्वविद्यालय, हिसार।
    • पूर्व निदेशक, स्वामी श्रद्धानंद योग और प्राकृतिक चिकित्सा केंद्र, कुरुक्षेत्र।
    • पूर्व पदाधिकारी, आर्य विद्या परिषद, हरियाणा।
    • पूर्व मानद सदस्य, हरियाणा राज्य बाल कल्याण परिषद, चंडीगढ़।
    • पूर्व सदस्य, हरियाणा गोशालाएँ संघ, रोहतक।
    • पूर्व सदस्य, हरियाणा गो सेवा आयोग, चंडीगढ़।
    • पूर्व अध्यक्ष, भारतीय किसान संघ, हरियाणा।
    • पूर्व सदस्य, महर्षि दयानंद ई.टी.टी. रिसर्च सेंटर, धडोली, जींद।
    • पूर्व सदस्य, जवाहर नवोदय विद्यालय सलाहकार समिति, निवरासी, कुरुक्षेत्र।
    • पूर्व संरक्षक सदस्य, अखिल भारतीय गुरुकुल खेल प्रतियोगिता।
    • पूर्व सचिव, श्री गोपाल कृष्ण गोशाला, गुरुकुल कुरुक्षेत्र (हरियाणा)।
    • संरक्षक, गुरुकुल कुरुक्षेत्र (हरियाणा)।

    साहित्यिक कार्य (लेखन एवं संपादकीय):

    • प्रधान संपादक, मासिक पत्रिका गुरुकुल दर्शन
    • The Priceless Path of Health: Naturopathy (अंग्रेज़ी और हिंदी संस्करण)।
    • Stairs to Heaven (पंचमहायज्ञ)।
    • वाल्मीकि का राम-संवाद (अनुवाद)।
    • गुरुकुल कुरुक्षेत्र का गौरवशाली इतिहास
    • संरक्षक संपादक, गुरुकुल वार्षिक स्मारिका
    • Natural Farming (हिंदी, अंग्रेज़ी और गुजराती संस्करण)।

    लक्ष्य और उद्देश्य:

    वैदिक संस्कृति और परंपरा की प्राचीन गौरवशाली धरोहर की स्थापना एवं संवर्धन करना और संपूर्ण मानव जाति में वैज्ञानिक दृष्टिकोण का विकास करना।

    वर्तमान पद:

    • 22 जुलाई 2019 से गुजरात के राज्यपाल।
    • गुजरात सरकार द्वारा पोषित 24 विश्वविद्यालयों के कुलाधिपति।
    • कुलाधिपति, गुजरात विद्यापीठ, अहमदाबाद।
    • विज़िटर, महाराजा सयाजीराव विश्वविद्यालय, बड़ौदा।
    • अध्यक्ष, भारतीय रेड क्रॉस सोसाइटी, गुजरात राज्य शाखा, अहमदाबाद।
    • अध्यक्ष, गुजरात राज्य सैनिक कल्याण बोर्ड, अहमदाबाद।
    • अध्यक्ष, गुजरात कैंसर सोसायटी, अहमदाबाद।
    • अध्यक्ष, हिंद कुष्ठ निवारण संघ, गुजरात राज्य शाखा, अहमदाबाद।
    • संरक्षक, गुजरात राज्य भारत स्काउट्स और गाइड्स, अहमदाबाद।
    • अनुसूचित और जनजातीय क्षेत्रों के प्रशासक।

    **