विकास मंडळांची योजना आणि योजनेची उपलब्धी

विकास मंडळे योजना आणि योजनेची उपलब्धी

A. विकास मंडळे योजनेतील काही महत्त्वाच्या उपलब्धी पुढीलप्रमाणे आहेत:

विकास मंडळ आदेश 1994 मधील महत्त्वाची तरतूद अशी आहे की राज्यपालांनी केलेले निधी किंवा नियतव्ययाचे प्रदेश निहाय वाटप हे राज्य विधानमंडळासमोर ठेवल्या जाणार्‍या वार्षिक आर्थिक विवरणात प्रतिबिंबित केले जावे आणि यासंदर्भात राज्य सरकारद्वारे प्रदेश निहाय विकास उपक्रम राबवले जातील हे पहावे. अशा प्रकारे वाटप केलेला निधी एका प्रादेशिक मंडळाच्या क्षेत्रातून दुसर्‍या प्रादेशिक मंडळाकडे वळविता येणार नाही. राज्यपालांनी एका प्रदेशातील योजनेचा निधी दुसऱ्या प्रदेशात तसेच अनुशेष दूर करण्यासाठीचा निधी इतर अनुशेष नसलेल्या कामांसाठी वळविला जाणार नाही, याची काळजी घेण्याचा प्रयत्न केला आहे. यामुळे मागासलेल्या भागात कोणताही अनुशेष निर्माण होणार नाही याची खात्री करता येईल. तथापि, एका प्रदेशातून दुसर्‍या प्रदेशात निधी वळविण्याची काही उदाहरणे होती जी राज्यपालांच्या लक्षात आली. त्याबाबी राज्यपालांनी ताबडतोब मुख्यमंत्र्यांकडे नेल्या आणि अशा घटनांची पुनरावृत्ती होणार नाही याची काळजी घेण्यास सांगण्यात आले.

B. वार्षिक योजना नियतव्ययांचे प्रदेशनिहाय वाटप

नियतव्यय वाटपात पारदर्शकता आणण्यासाठी प्रथमच 1995-96 च्या वार्षिक योजनेत क्षेत्रनिहाय वाटप दर्शविण्यात आले. तेव्हापासून दरवर्षी नियोजन विभागाकडून प्रदेश-निहाय आणि योजना-निहाय वार्षिक योजना नियतव्ययातील विभाजनाची पुस्तिका प्रकाशित केली जाते.

राज्यपालांच्या सूचनेनुसार, वार्षिक योजना 2000-2001 पासून, सरकार एकूण योजनेच्या गैर-अर्थसंकल्पीय भागाचा विभागनिहाय हिस्सा दर्शवित आहे. यामुळे विकास कार्यक्रमाच्या वाटपात अधिक पारदर्शकता आली आहे आणि राज्य योजनेच्या गैर-अर्थसंकल्पीय भागामध्ये त्यांना समान वाटा मिळत नसल्याची मागासलेल्या प्रदेशांची भीती देखील दूर झाली आहे.

C. योजनेत्तर विकास तरतुदीचे क्षेत्रनिहाय विभाजन

राज्य सरकारला योजनेत्तर विकास तरतुदीचे क्षेत्रनिहाय विभाजन प्रकाशित करण्याचे निर्देश देण्यात आले होते. 1997-98 पासून वित्त विभाग दरवर्षी ही पुस्तिका प्रकाशित करते.